Lekcja: Triada harmoniczna
W części praktycznej pierwszej lekcji napisałem: …teoria jest równie ważna [co praktyka]. Dziś ta właśnie część praktyczna.
Faktem jest, że dużo później wychodzą zaległości w teorii muzyki, niż jeśli nie mamy czegoś wyćwiczonego praktycznie. Ja jednak wiem, że Ci muzycy, którzy mają solidne podstawy teoretyczne – praktycznie grają dużo… DUŻO… DUŻO ciekawiej niż Ci, którzy tych podstaw nie mają.
Dobra rada!
Bądź zorientowany.
Poznawaj teorię muzyki, a praktycznie będziesz grał dużo ciekawiej.
Uwaga! Jeśli coś nie wyda Ci się do końca jasne, nie przechodź nad tym tak po prostu dalej… Dopytaj mnie lub „wygooglaj” sobie wyjaśnienie, które rozjaśni Ci wszystko.
Pewnego razu usłyszałem BAAARDZO mądre zdanie od jednego z moich wykładowców: „Jeśli czegoś nie rozumiemy, to często uznajemy, że to nie istnieje lub nie jest ważne.” A dalej można sobie dopowiedzieć – prowadzi to do zaległości, które rozwlekają nam naukę. Powiem tylko tyle – to, o czym piszę poniżej, istnieje na 100%, a jeśli uznałbym, że nie jest ważne, to na pewno nie znalazłoby się w pierwszej lekcji :))) Powtórzę więc zdanie z lekcji praktycznej…:
Przeczytaj lekcję uważnie!!! Jest tu dużo istotnych informacji, które wielokrotnie wykorzystamy w przyszłości.
Teraz samo gęste 😉
Miłej lektury!!!
O czym w lekcji?
- Skala chromatyczna
- Skala molowa
- Triada harmoniczna
Skala chromatyczna
Skala chromatyczna to taka, w której występują wszystkie określone dźwięki muzyki europejskiej. Najmniejsza odległość pomiędzy nazwanymi dźwiękami, to pół tonu (półton). Czyli można też powiedzieć, że skala chromatyczna to taka, w której każdy kolejny dźwięk oddalony jest od poprzedniego o pół tonu. Na gitarze kolejne półtony gramy na kolejnych progach.
Przykład:
Skala chromatyczna od dźwięku A to: A B H C Cis D Dis E F Fis G Gis A
Na gitarze możemy zagrać ją np. naciskając kolejne progi na 5 strunie.
- [pusta struna] – wiesz już z praktycznej części lekcji 1, że pustą strunę piątą (5) stroi się właśnie do dźwięku A (stąd nosi ona nazwę A5)
- (formalnie gitarę stroi się do dźwięku A w innym miejscu gitary (A kamertonowe 440 Hz), ale na ten temat powiem Ci więcej w lekcji o strojeniu gitary)
- [I próg] – Idąc dalej, czyli naciskając strunę na pierwszym progu piątej struny uzyskujemy dźwięk B…
- [II próg] – Na drugim progu piątej struny dźwięk H
- [III próg] – Trzeci próg, to dźwięk C…
- [IV próg] – Czwarty próg, to dźwięk Cis…
itd.
Skala molowa
Na wybranych (najczęściej siedmiu) dźwiękach skali chromatycznej zbudowane są inne skale. I tak np. skala a-moll zawiera dźwięki: A H C D E F G A – to skala a-moll naturalna.
Dziś jednak chcę Ci powiedzieć o akordach z przykładu do pierwszej lekcji, a akordy (podkład – harmonię utworu) buduje się w oparciu o skalę moll harmoniczną. Różni się ona od melodycznej tylko siódmym składnikiem: A H C D E F Gis A
Gdy dźwięki skali molowej harmonicznej przyrównamy do skali chromatycznej, wtedy zobaczymy, że różne dźwięki skali a-moll nie są oddalone od siebie o taką samą odległość (np. dźwięk A od H o 2 półtony, czyli cały ton, a dźwięk H od C o jeden półton). To charakteryzuje daną skalę (związany jest z tym „klimat”, jaki skala buduje).
A B H C Cis D Dis E F Fis G Gis A (skala chromatyczna)
A H C D E F Gis A (skala molowa harmoniczna)
—-2——1—–2——–2—–1——–3——–1 (odległość miedzy składnikami w półtonach)
Teraz pytanie do mnie: Dlaczego proponuję Ci zapoznanie się ze skalami?
Odpowiedź: Ponieważ w oparciu o skalę zbudowane jest praktycznie wszystko w muzyce: melodia, akordy – czyli harmonia, improwizacje – czyli solówki.
W dzisiejszej lekcji zajmiemy się małym fragmentem – budową akordów (na razie w nieco uproszczonej wersji).
Akordy – triada harmoniczna
3 podstawowe i najważniejsze akordy w tonacji nazywamy triadą harmoniczną. Wiele utworów opartych jest jedynie na triadzie harmonicznej. Triada harmoniczna to akordy zbudowane na I, IV i V stopniu skali.
A H C D E F Gis A
I IV V
Teraz pytanie: Czym jest akord?
Akord jest złożeniem kilku współbrzmiących dźwięków: trzech (trójdźwięk), czterech (czterodźwięk) lub pięciu (pięciodźwięk).
Z jakich dźwięków składa się akord?
Na początek na potrzeby dzisiejszej lekcji przyjmiemy uproszczone, ale prawdziwe rozumowanie, że jest to co drugi dźwięk skali.
Tonika (akord toniczny)
Jeżeli chcę zbudować akord w oparciu o pierwszy stopień skali (dźwięk A), to pierwszym składnikiem (dźwiękiem) jest A, później H pomijam, C biorę do akordu, D pomijam, Ebiorę do akordu. Czyli mam akord a-moll złożony z dźwięków A C E.
Teraz wróćmy do diagramu akordu a-moll z lekcji praktycznej i zbadajmy, że rzeczywiście gramy tylko dźwięki A C E.
- Struna E1 pozostaje pusta i bardzo dobrze, ponieważ jest to składnik akordu a-moll
- Struna H2 nie może pozostać pusta, ponieważ dźwięk H nie należy do akordu a-moll (A C E). W diagramie widzimy, że powinniśmy nacisnąć pierwszy próg. Jak popatrzysz na skalę harmoniczną, to zauważysz, że kolejnym dźwiękiem, po H jest C. Dlatego pierwszy próg nam pasuje, ponieważ C jest składnikiem akordu a-moll
- Struna G3 nie może być pusta, bo dźwięk G nie występuje w akordzie a-moll (A C E). Pierwszy próg by nam nie pasował, bo po G w skali harmonicznej jest Gis. Dopiero kolejny dźwięk (na drugim progu), to A, które jest z akordu
- Struna D4 też nie może pozostać pusta, więc szukamy dźwięku na tej strunie, który pasuje do akordu. Dis na I progu nie pasuje, ale pasuje E na II progu.
- Struna A5 może pozostać pusta, bo dźwięk a należy do akordu a-moll (A C E)
- Struna E6 również może pozostać pusta (jest to dźwięk z akordu)
Subdominanta
Akord zbudowany na IV stopniu (dźwięku D) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki: D F A (pominęliśmy E i Gis ze skali). Jest to akord d-moll.
Dominanta (akord dominujący)
Akord zbudowany na V stopniu (dźwięku E) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki: E Gis H (pominęliśmy F i A ze skali). Jest to akord E-dur.
Uwaga! Skąd wiemy czy dany akord jest durowy czy molowy wyjaśnię w jednej z kolejnych lekcji.
Ważna cecha triady harmonicznej
Gdy przyjrzymy się dźwiękom, z których zbudowane są 3 akordy triady, to zauważymy, że zawierają on wszystkie dźwięki ze skali.
Mówi się, że: triada harmoniczna w pełni reprezentuje skalę.
A H C D E F Gis A – skala a-moll harmoniczna
A C E – akord a-moll (tonika)
D F A – akord d-moll (subdominanta)
H E Gis – akord E-dur (dominanta
Z powyższego zestawienia widać, że jeden dźwięk – E – znajduje się zarówno w akordzie tonicznym, jak i dominantowym. To bardzo „przyjemny” dźwięk, na którym w przyszłości będziesz mógł silnie bazować np. w improwizacjach 😉
Podsumowanie:
Triada harmoniczna w a-moll wygląda następująco:
I stopień, dźwięk A – akord zbudowany na skali to a-moll (tonika) – dźwięki A C E
IV stopień, dźwięk D – akord zbudowany na skali to d-moll (subdominanta) – dźwięki D F A
V stopień, dźwięk E – akord zbudowany na skali to E-dur (dominanta) – dźwięki E Gis H
Tyle teorii na dziś. Teraz możesz zadać sobie pytanie: Jak wykorzystam tę wiedzę w przyszłości?
Odpowiedzi można mnożyć. Przykład może być taki: Gdy będziesz dopasowywał akordy do utworu, opracowując go w konkretnej tonacji – a-moll, wtedy zacznij od jednego z akordów triady (a-moll, d-moll lub E-dur) – z dużym prawdopodobieństwem dopasujesz.
Jeśli jednak nie, to „kombinuj” z akordami zbudowanymi na pozostałych dźwiękach skali a-moll naturalnej H, C, F lub G (h-zmn, C-dur, F-dur, G-dur). Więcej o tych akordach w następnych lekcjach. Nie próbuj raczej grać akordu Es-dur, czy dis-moll, ponieważ widać, że będą to akordy spoza skali (są oczywiście jakieś bardzo rzadkie wyjątki 🙂 ).
W kolejnej teoretycznej lekcji dowiesz się o triadzie harmonicznej w tonacji durowej, transpozycji (zmianie tonacji) i tercjowej budowie akordów.
Pozdrawiam serdecznie
Witek Ślendakowski